सार्वजनिक बांधकाम विभाग
13/11/2025भूखंड आकार : केवळ गुंठा नाही, ‘आकार’ महत्त्वाचा!
13/11/2025
तुमची जमीन सरकारी नियमांमुळे 'गोठवली' आहे? खरेदी-विक्री आणि लोन मिळवण्यासाठी फ्रीझ जमीन (Frozen Land) म्हणजे काय, ते जाणून घ्या.
'फ्रीझ जमीन' ही अशी जमीन असते, ज्यावर काही काळासाठी कोणताही व्यवहार—म्हणजे खरेदी-विक्री, नाव नोंदणी, फेरफार किंवा इतर मालकी हक्काचे बदल—करता येत नाहीत. सरकार, महानगरपालिका, नगर परिषद किंवा इतर सरकारी यंत्रणा काही विशिष्ट कारणास्तव एखादी जमीन "फ्रीझ" करतात. त्यामुळे ती जमीन व्यवहारांसाठी 'बंदीस्त' होते.
| कारण | सविस्तर स्पष्टीकरण |
| नगररचना योजना (Town Planning) | एखाद्या भागात नवीन रस्ते, उद्याने, किंवा सार्वजनिक सुविधा बांधण्यासाठी DP/TP योजना तयार केली जाते, तेव्हा त्या भागातील जमिनी अनधिकृत बांधकाम टाळण्यासाठी फ्रीझ केल्या जातात. |
| सरकारी संपादन | जर एखादी जमीन सरकारी प्रकल्पांसाठी संपादित (Acquisition) केली जाणार असेल, तर ती ताबा घेण्यापूर्वी फ्रीझ केली जाते. |
| कायदेशीर/न्यायालयीन आदेश | जमीन वादग्रस्त असल्यास, किंवा त्यावर न्यायालयीन आदेश (Court Order) असल्यास, पुढील व्यवहार थांबवण्यासाठी ती फ्रीझ केली जाते. |
| NA (Non-Agricultural) प्रक्रिया | शेतजमीन बिगर-शेतीत (NA) रूपांतरासाठी अर्ज केलेला असतो, तेव्हा प्रक्रियेतील काही टप्प्यांमध्ये ती तात्पुरती फ्रीझ केली जाते. |
| सरकारी हक्क | जमिनीवर सरकारी हक्क असल्यास किंवा जुनी शासकीय नोंदणी असल्यास. |
-
खरेदी-विक्री नाही: जमिनीची खरेदी-विक्री (Sale Deed) करता येत नाही.
-
बँक व्यवहार: बँकेकडून लोन (तारण कर्ज) मिळत नाही.
-
बांधकाम थांबते: मालमत्तेवर बांधकाम परवानगी मिळत नाही.
-
मालकी हक्क: फेरफार किंवा वारस नोंद करता येत नाही.
-
गुंतवणूक अडकते: विकास प्रकल्प रखडतात आणि केलेली गुंतवणूक अडकून राहते.
-
कारण समजून घ्या: सर्वात आधी जमीन कोणत्या विशिष्ट कारणामुळे फ्रीझ आहे, हे संबंधित सरकारी विभागाकडून (महानगरपालिका, नगर रचना विभाग) तपशीलवार समजून घ्या.
-
कागदपत्रे जमा करा: मालकी हक्क, ७/१२ उतारा, फेरफार, NOC यांसारखी आवश्यक कागदपत्रे गोळा करा.
-
प्राधिकरणाकडे अर्ज: फ्रीझ हटवण्यासाठी योग्य अर्ज सबूत आणि कागदपत्रांसह सादर करा.
-
पाठपुरावा: संबंधित सरकारी विभागाकडे सातत्याने फॉलोअप घ्या.
फ्रीझ जमीन म्हणजे तात्पुरती 'थांबवलेली' जमीन. अशा जमिनीच्या व्यवहारात गुंतण्याआधी तिची पूर्ण माहिती आणि कायदेशीर स्थिती तपासणे अनिवार्य आहे. जर तुम्हाला अशा अडचणीतून कायदेशीर मार्ग काढायचा असेल, तर MSDA (Medium Scale Developers Association) सारखी संस्था योग्य मार्गदर्शन, शासकीय फॉलोअप आणि कायदेशीर सल्ला देऊ शकते.
फ्रीझ जमीन (“Freezed Land”) म्हणजे काय? आणि त्यावर व्यवहार का करता येत नाही?
