सिंगल-विंडो क्लिअरन्स (SWC): 60 दिवसांत मंजूरी मिळविण्याचे प्रमुख टप्पे
22/11/2025महाराष्ट्रातील परवडणारी गृहनिर्माण आणि स्मार्ट सिटीज सरकारी प्रोत्साहन 2025
22/11/2025महाराष्ट्रातील बिल्डिंग लायबिलिटी आणि बांधकाम दोष कायदे 2025
महाराष्ट्रातील Consumer Protection Act 2019, RERA Defect Liability, Maharashtra Ownership Flats Act - या कायद्यांनी बिल्डर्सना ५ वर्षे संरचनात्मक दोष, २ वर्षे वॉटरप्रूफिंग, १ वर्ष इलेक्ट्रिकल दुरुस्त करणे बंधनकारक केले आहे! दोष नाकारल्यास ₹१० लाख दंड आणि कारावास होऊ शकतो. तुमची इमारत सुरक्षित आणि गुणवत्तापूर्ण आहे का?
१. दोष जबाबदारी कालावधी (Defect Liability Period)
| बांधकाम घटक | Defect Period | बिल्डर जबाबदारी |
| संरचनात्मक दोष | ५ वर्षे | संपूर्ण मोफत दुरुस्ती |
| वॉटरप्रूफिंग/लीकेज | २ वर्षे | मोफत दुरुस्ती |
| इलेक्ट्रिकल/प्लंबिंग | १ वर्ष | मोफत दुरुस्ती |
| पेंटिंग/फिनिशिंग | १ वर्ष | मोफत दुरुस्ती |
| फ्लोरिंग/टाइल्स | २ वर्षे | दोष असल्यास बदली |
संरचनात्मक दोष व्याख्या (Structural Defects)
- यामध्ये फाऊंडेशन कमकुवत होणे, स्तंभ/बीम तडे जाणे, स्लॅब धसणे, भिंत कोसळणे किंवा लोड-बेअरिंग क्षमता कमी होणे यांचा समावेश होतो, ज्यामुळे इमारत सुरक्षिततेचा धोका निर्माण होतो.
२.दोष नोटिस आणि निवारण प्रक्रिया
पायरी १: लिखित तक्रार
- नोटिस सामग्री: Flat/Unit तपशील, दोषाचे विस्तृत वर्णन, फोटो/व्हिडिओ पुरावा आणि दुरुस्तीची मागणी.
- पाठवणे: बिल्डर कार्यालय, सोसायटी सचिव, ईमेल (रीड रिसीटसह) यांद्वारे पाठवावी.
पायरी २: बिल्डर तपासणी
- १५ दिवसांत: बिल्डर किंवा त्यांच्या संरचनात्मक अभियंत्यांनी भेट देऊन दोष सत्यापित करणे आणि तपासणी अहवाल देणे बंधनकारक आहे.
पायरी ३: दुरुस्ती कार्य
- ३० दिवसांत (सामान्य दोष): काम सुरू करून ते पूर्ण करणे आवश्यक आहे.
- गंभीर दोष: सुरक्षा धोका असल्यास ७ दिवसांत, संरचनात्मक दोष असल्यास ६० दिवसांत काम सुरू करावे लागते
पायरी ४: बिल्डरने नकार दिल्यास तक्रार
- MahaRERA तक्रार: MahaRERA पोर्टलवर ऑनलाइन तक्रार दाखल करावी.
- Consumer Court: दुरुस्ती खर्च, मानसिक त्रास, वैकल्पिक राहण्याचा खर्च आणि कायदेशीर खर्चासाठी ₹५ लाख ते ₹५० लाख (प्रकरणानुसार) मुआवाजासाठी ग्राहक न्यायालयात तक्रार करता येते.
३.बिल्डर जबाबदारी आणि दंड
- RERA दंड: दोष दुरुस्त करण्यास नकार दिल्यास ₹५ लाख ते ₹१० लाख दंड, वेळेवर विक्री परवाना निलंबन किंवा नवीन प्रकल्पांवर बंदी.
- गंभीर दोष लपवणे: ₹१० लाख ते ₹५० लाख दंड, ३ वर्षे कारावास आणि RERA परवाना रद्द होऊ शकतो
- Consumer Court मुआवजा घटक: दुरुस्ती खर्च, वैकल्पिक राहण्याचा खर्च (₹१०,०००-३०,०००/महिना), मानसिक त्रास, कायदेशीर खर्च आणि ९% प्रति वर्ष व्याज.
४.महाराष्ट्र ओनरशिप फ्लॅट्स ॲक्ट (MOFA)
- अनिवार्य प्रकटीकरण: बिल्डरला संरचनात्मक डिझाईन, सामग्री तपशील (ब्रँड, गुणवत्ता), FSI वापर, सामान्य क्षेत्र वाटप आणि पार्किंग तपशील उघड करणे बंधनकारक आहे.
- Agreement for Sale: विक्री करारामध्ये RERA कार्पेट एरिया, ताबा तारीख, Defect Liability Clause आणि Penalty Clause समाविष्ट असणे आवश्यक आहे.
- Conveyance Deed: Occupancy Certificate (OC) मिळाल्यानंतर ४ महिन्यांच्या आत जमीन आणि इमारत मालकी सोसायटीच्या नावावर हस्तांतरित करणे (Conveyance Deed) अनिवार्य आहे. न केल्यास ₹१०,०००/दिवस दंड लागू होऊ शकतो.
५. ग्राहक संरक्षण कायदा २०१९
- व्याख्या: बांधकाम दोष हे 'Unfair Trade Practice' म्हणून गणले जातात.
- खरेदीदार अधिकार: दोषमुक्त उत्पादन (घर) आणि Implied Warranty (गुणवत्ता) चा अधिकार.
- तक्रार पात्रता: दोष शोधल्यापासून २ वर्षांच्या आत किंवा Defect Period मध्ये तक्रार करता येते.
६. सामान्य बांधकाम दोष आणि प्रतिबंध
| दोष प्रकार | सामान्य कारणे | लक्षणे |
| संरचनात्मक | सबस्टँडर्ड सामग्री, डिझाईन त्रुटी, अयोग्य बांधकाम पद्धत | भिंती/छताला तडे, फ्लोर असमान, दरवाजा/खिडक्या बंद न होणे |
| वॉटरप्रूफिंग | निकृष्ट वॉटरप्रूफिंग, ड्रेनेज स्लोप चुकीचा | छताची गळती, भिंतींवर ओलावा/फुगे, पेंट सोलणे |
| इलेक्ट्रिकल | अप्रामाणिक वायर, अयोग्य लोड गणना, Earthing नाही | शॉर्ट सर्किट, विद्युत शॉकचा धोका, MCB/RCCB खराब |
| प्लंबिंग | निकृष्ट पाईप्स, जोड लीकेज, अयोग्य स्लोप | पाणी कमी दाब, लीकेज, ड्रेनेज ब्लॉक |
- बिल्डर्ससाठी: ISI/BIS मान्यताप्राप्त सामग्री वापरा, Third-party Quality Audits करा आणि सर्व सामग्री Test Certificates चे दस्तऐवजीकरण करा.
- खरेदीदारांसाठी: खरेदीपूर्वी बिल्डरचा इतिहास, RERA नोंदणी आणि MahaRERA तक्रारी तपासा. Possession वेळी स्वतंत्र Home Inspector नेमून Snag List तयार करा.
