मालमत्तेची कायदेशीर वाटणी! वारसा वाद टाळा आणि कुटुंबातील प्रत्येकाचा हक्क निश्चित करा.
14/11/2025वास्तूशास्त्र आणि घर बांधकाम: सुख-समृद्धीसाठी दिशेचं महत्त्व!
14/11/2025
शहरी व ग्रामीण महसूल प्रक्रियेतील फरक
ही सामग्री शहरातील मालमत्ता-व्यवस्थापन केंद्रित प्रक्रियां आणि गावातील जमीन-शेती आधारित महसूल कामकाजातील संरचनात्मक फरकांचा संक्षिप्त, व्यवहार्य तुलनात्मक आढावा देणारी आहे.
शहरी vs ग्रामीण महसूल प्रक्रिया काय फरक आहे?
- महसूल प्रक्रिया म्हणजे जमीन, मालमत्ता किंवा शेतीशी संबंधित कागदपत्रे, नोंदणी, फेरफार आणि इतर कायदेशीर कामकाज.
- शहरी आणि ग्रामीण भागात ही प्रक्रिया थोडी वेगळी असते. खाली आपण दोघांमधील मुख्य फरक पाहूया.
शहरी महसूल प्रक्रिया काय असते?
शहरी भाग म्हणजे शहरं, नगरपालिका, महानगरपालिका असलेले क्षेत्र.इथल्या महसूल प्रक्रियेत काय समाविष्ट असतं?
- मालमत्तेची नोंदणी (Property Registration):
- घरे, फ्लॅट, दुकाने यांची नोंद सब-रजिस्ट्रार कार्यालयात केली जाते.
- मालमत्ता कर (Property Tax):
- महानगरपालिका मालमत्ताधारकांकडून कर वसूल करते.
- इमारतींसाठी NA Order (Non-Agricultural Land Use):
- जमीन शेतीच्या बाहेर वापरण्यासाठी परवानगी आवश्यक असते.
- बांधकाम परवाना व Completion Certificate:
- इमारत बांधण्यासाठी परवाना व बांधकाम पूर्ण झाल्यावर प्रमाणपत्र लागते.
- Online सेवांचा वापरः
- बहुतांश प्रक्रिया ऑनलाइन उपलब्ध असते जसे की मिळकत प्रमाणपत्र, BCC, NOC इ.
ग्रामीण महसूल प्रक्रिया काय असते?
ग्रामीण भाग म्हणजे गावं, पंचायत क्षेत्र.
इथल्या प्रक्रिया अधिकतः शेती व जमिनीशी संबंधित असतात.
- 7/12 व 8A उताराः
- शेती जमिनीची माहिती असलेले कागद.
- तलाठी हे नोंद ठेवतात.
- फेरफार नोंदणी (Mutation Entry):
- जमिनीची खरेदी-विक्री, वारसाहक्क व इतर बदल नोंदवले जातात.
- पट्ट्याचे वाटप व मोजणीः
- सरकारी किंवा खाजगी जमिनीचे मोजमाप व विभागणी केली जाते.
- शेतीसाठी विविध दाखलेः
- उत्पन्नाचा दाखला, जमिनीचा वर्ग, पीक नोंद, कर्जासाठी दाखले इ.
- बहुतांश प्रक्रिया ऑफलाइन असतेः
- तलाठी, मंडळ अधिकारी किंवा तहसील कार्यालयात जाऊन काम करावे लागते (हल्ली काही सेवा ऑनलाइन सुरू आहेत).
| बाब | शहरी महसूल प्रक्रिया | ग्रामीण महसूल प्रक्रिया |
| फोकस | घरे, फ्लॅट, दुकाने | शेती, शेतजमीन |
| दाखले | मालमत्ता पत्र, NOC, NA आदेश | 7/12, 8A, फेरफार |
| प्राधिकरण | महानगरपालिका, सब-रजिस्ट्रार | तलाठी, तहसीलदार |
| कर | प्रॉपर्टी टॅक्स | जमिनीवर शेतीकर (काही ठिकाणी) |
| प्रक्रिया स्वरूप | बहुतांश ऑनलाइन | बहुतेक ठिकाणी ऑफलाइन/तलाठी कडे |
| बांधकाम परवानगी | आवश्यक | फारशी गरज नसते (शेतीसाठी) |
